تدوین و ارزشیابی آموزش مبتنی بر الگوی حفاظت – خطر برای پیشگیری از رفتارهای مشکل نوجوانان

چکیده مقدمه : شواهد بیانگر این واقعیت است که رفتارهای مشکل در میان دانش آموزان ایرانی درحال افزایش است. مداخلات آموزشی پیشگیری بدون شناخت ساختار رفتارهای مشکل بر پیشگیری و کاهش آن موثر نخواهد بود. هدف از مطالعه حاضر، تدوین و ارزشیابی آموزش مبتنی بر الگوی حفاظت – خطر برای پیشگیری از رفتارهای مشکل دانش آموزان دبیرستانی پسر بود. مواد و روش ها : ابتدا تیم تحقیق یک مطالعه مقدماتی چند مرحله ای انجام داد. هدف از مطالعه فوق ارزیابی ویژگی های روانسنجی نسخه فارسی ابزارهای مرتبط و یک الگوی جدید تبیین رفتار مشکل با استفاده از دو نمونه وا سنجی و روا سنجی از نوجوانان بود. برای ارزشیابی الگوی جدید، یک مطالعه پیش آزمون پس آزمون با گروه گواه تصادفی شده طراحی و اجرا شد. سنجش پیگیری پیامد، پنج ماه پس از مداخله انجام شد. گروه آزمایش (49 دانش آموز)، برنامه آموزش پیشگیری را دریافت نمودند. متغیرهای مداخله (مهارت های اجتماعی پایه، شناخت عوامل خطر، اجتناب از رفتار مشکل، حل مشکل ...) شامل تبیین کننده های رفتار مشکل در سطح فردی بودند که توسط الگوی جدید مطالعه حاضر شناسایی شده بودند. گروه گواه (57 دانش آموز) مداخله ای دریافت نکردند. برنامه آموزش تقریباً شامل 10 جلسه یک ساعت در هفته بود. ابزارهای اصلی سنجش شامل نظام رتبه بندی مهارت های اجتماعی – فرم دانش آموز و شاخص رفتار مشکل چندگانه بودند. در مطالعه حاضر، از روش های تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی برای تدوین مدل و از روش های تحلیل واریانس و آزمون t برای تحلیل اثر مداخله استفاده گردید. یافته ها : نتیجه نهایی فرآیند مطالعه مقدماتی، تدوین یک الگوی جدید برای تبیین رفتارهای مشکل نوجوانان و شناسایی پدیده سندرم رفتار مشکل بود. شاخص های آماری نشان داد که الگو تناسب قابل قبولی با داده ها دارد (شاخص cfi و nnfi برابر با 98/0 و شاخص rmsea برابر با 065/0). نتایج بدست آمده از مداخله آموزشی نشان می دهد که روند تغییر نمرات میانگین ssrs در گروه آزمایش معنی دار بود (001/0> p). علاوه براین، تفاوت نمرات میانگین ssrs بین دو گروه در سنجش پس از مداخله معنی دار بود (026/0=p). گروه مداخله در مقایسه با گروه گواه، سطوح کمتری از mpbi و خرده مقیاس های آن در سنجش پس از مداخله و پیگیری گزارش نمود. در سنجش پیگیری، تفاوت های معنی داری بین دو گروه در رفتار بزهکاری (003/0=p)، مصرف سیگار (048/0=p) و حشیش (036/0=p) مشاهده گردید. با این وجود این تفاوت ها در سنجش پس از مداخله معنی دار نبود. همچنین مداخله بر مصرف قلیان و تریاک اثر معنی دار نداشت. نتیجه گیری : نتایج پیشنهاد میکند که الگوی جدید تبیین رفتار مشکل می تواند در مطالعات نوجوانان ایرانی بکار گرفته شود. مداخله آموزشی بر پایه ارتقاء شایستگی اجتماعی می تواند بر پیشگیری از رفتارهای مشکل دانش آموزان پسر موثر باشد. پژوهش آینده باید نقش همسالان و ارائه خدمات یا مداخلات طولانی تر را مورد بررسی قرار دهد. واژه های کلیدی : رفتار مشکل، عوامل حفاظت و خطر، الگوی جدید تبیین رفتارهای مشکل، شایستگی اجتماعی، دانش آموزان مقطع دبیرستان